به نقل از «شبستان»

نگاهی به آیین حلیم پزان در خراسان شمالی

تاریخ انتشار: ۱ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۸۹۷۹۹

یکی از رسوم و آیین سنتی اهالی خراسان شمالی، پخت حلیم نذری در دهه اول محرم است. قشرهای مختلف مردم با اجتماع در مکان‌های مختلف با پختن حلیم نذری و مدیحه‌سرایی، هم‌نوا با کاروان امام حسین (ع) در ماه پیروزی خون بر شمشیر به عزاداری می‌پردازند.

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛

خراسان شمالی که از اقوام مختلف کُرد، ترک، فارس، ترکمن، عرب، بلوچ و لر تشکیل شده، هر یک از اقوام در ایام محرم و صفر غذاهای سنتی خاصی را طبخ می کنند که حلیم از آن جمله است که طرفداران زیادی دارد و این غذای سنتی در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آیینی که از نخستین شب ماه محرم در همه شهرستان‌های این استان اجرا می شود و هر شب پس از عزاداری هایی که انجام می شود، خوراک حلیم طبخ شده در اختیار همه عزاداران، مردم به ویژه نیازمندان قرار می گیرد.

یکی از رسوم و آیین سنتی اهالی خراسان شمالی، پخت حلیم نذری در دهه اول محرم به خصوص در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی است. قشرهای مختلف مردم با اجتماع در مکان‌های مختلف از جمله مسجد، حسینیه، زینبیه و حتی در خانه ها که حلیم‌پزان دارند با پختن حلیم نذری با قرائت زیارت‌نامه، چاوش‌خوانی و مدیحه‌سرایی هم‌نوا با کاروان امام حسین (ع) در ماه پیروزی خون بر شمشیر به عزاداری می‌پردازند.

حَلیم، از غذاهای سنتی منطقه خاورمیانه است که با گوشت و گندم یا بلغور یا جو پخته می‌شود. حلیم انواع مختلف دارد و مواد اولیه آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. اما برای تهیه حلیم در خراسان شمالی از گندم پوست گرفته و کوبیده، پیاز و گوشت گوساله سردست و مقداری روغن استفاده می‌شود. رنگ حلیم با افزودن ادویه‌جات مانند دارچین و شکر عوض می‌شود.

این غذا معمولاً در ماه محرم و صفر و همچنین در ماه رمضان به‌عنوان افطاری و سحری مصرف و با دارچین، کنجد، شکر و گوشت پخت شده گوساله، گاو، گوسفند و بز تهیه می‌شود.

پختن حلیم هم خود آیینی است که از تمام زوایا مردم در آن مشارکت دارند. هر کس در این سفره و مائده آسمانی بنا بر وسع مالی‌اش و بنا بر نذرونیازهای خود، پول یا گوسفند و سایر موارد برای تهیه حلیم تأمین می‌کند. زنان در تمیز کردن گندم مشارکت دارند. مردهای جوان نیز در کوفتن (کوبیدن) و طبخ (پختن) حلیم که بسیار هم سخت و طاقت‌فرساست حضور دارند.

 

 

پختن این غذا حکم نذری را دارد و همه به عشق سید و سالار شهیدان برای پذیرایی از عزاداران حسینی به‌نوعی در آماده شدن حلیم نقش دارند. کار پخت حلیم با همکاری اهالی با پاک کردن و خیساندن گندم، شستن و خرد کردن پیاز و قربانی کردن گوسفندان نذری شروع می‌شود. پس‌ازاین مرحله، صبح روز بعد کار پخت حلیم آغاز می‌شود و تا شب ادامه می‌یابد. حلیم پخته‌شده، سحرگاه روز بعد در بین اهالی توزیع می‌شود.

گندم را از شب قبل در آب خیس می‌کنند. خیس کردن گندم موجب پخت سریع‌تر حلیم نذری می‌شود. گندم خیس‌خورده را با آب در دیگ‌های مسی بزرگ ریخته و روی حرارت کم اجاق قرار داده و مراقب هستند که گندم در هنگام پخت خیلی زود ته نگیرد. تا زمانی که گندم کاملاً نرم شود پختن را ادامه داده و چنانچه آب دیگ تمام شد تا پخت کامل و نرم شدن گندم به آن آب اضافه می‌کنند. گندم باید به‌صورت پوره نرمی درآید. سپس گندم را با پاروهای مخصوص و یا اینکه گندم را چرخ می‌کنند تا یکنواخت شود.

در دیگ دیگر گوشت را با آب روی شعله می‌دهند. اغلب حلیم‌های نذری با گوشت گوسفندی تهیه می‌شوند و از گوشت‌های جایگزین نیز برای طبخ حلیم استفاده می‌شود.

هنگام پخت گوشت به آن زردچوبه زده و پیاز را به آب اضافه می‌کنند. برای پخت گوشت زیر شعله را کم می‌کنند تا زمان کافی برای مغزپخت شدن گوشت داشته باشند. گوشت را پس از پخته شدن باید به‌صورت رشته‌رشته ریز کنند. گوشت پخته و گندم را روی حرارت ملایم مرتب هم می‌زنند (چمبه زنی) تا زمانی که کاملاً کش‌دار شده و جا بیفتد.

برای تزیین حلیم از مقداری دارچین، شکر، کره یا روغن داغ استفاده می‌کنند. تزیین حلیم مثل شله‌زرد نذری ماه محرم و حلوای نذری محرم، سلیقه‌ای است. پخت حلیم نذری، باید با شعله بسیار کم و در زمان طولانی‌تری باشد تا بهتر جا بیفتد. هم زدن حلیم از اواسط پخت تا جا افتادن مهم‌ترین کاری است که انجام می‌دهند.

آیین محلی طبخ حلیم را در ایام محرم، روز تاسوعا و شب عاشورای حسینی، اربعین و چهل و هشتم محرم اجرا می‌کنند و این غذای مخصوص ایام محرم؛ از گندم و گوشت تهیه می‌شود و پختن آن خود سنتی ویژه با آداب و ترتیب دیدنی است.

در تهیه این حلیم نذری همه تلاش می‌کنند تا به‌نوعی مشارکت داشته و سهیم باشند و آنانی که به‌قول‌معروف دستشان به دهانشان می‌رسد یا احیاناً نذری یا حاجتی دارند سعی می‌کنند گوسفند و یا حبوبات و گندم و سایر مواد را برای این حلیم آماده و تهیه کنند مواد این نذری توسط افراد خیر تهیه می‌شود.

 

از قدیم رسم بوده  که گوسفند و یا گوساله‌ای را جلوی پای هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری ذبح می‌کردند و گوشت آن را برای اینکه نذرشان ادا شود در طبخ حلیم استفاده می‌کردند، هر یک از عزاداران حسینی یک‌به‌یک بر سر دیگ‌های حلیم نذری می‌آیند و هرکس که نذر و آرزوی داشته باشد چوبه حلیم را به دست می‌گیرد و با صلوات اندک زمانی حلیم را به هم میزند و حاجتشان را با توسل به سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) از پروردگار طلب می‌کنند و مردم نیز جهت شفاعت قدری از نذری تناول می‌کنند و برای شفای مریض خود از آن بهره می‌گیرند.

دیگ حلیم باهم زدن جان می‌گیرد و ساعت‌ها نیاز به هم زدن دارد، بنابراین تعداد زیادی از مردان ریش‌سفید و جوانان محل دورهم جمع می‌شوند و به‌نوبت دیگ را هم می‌زنند که در اصطلاح اهالی به آن «چومبه زدن» می‌گویند.

افرادی که نذر دارند با روشن کردن شمع و دعا و زیارت‌نامه خواندن و مراسم سینه‌زنی در این ایام طلب حاجت می‌کنند و تا قبل از طلوع خورشید که سر دیگ گذاشته می‌شود این مراسم ادامه دارد.

برخی نذری را به دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری می‌دهند و برخی تمام محل را برای صرف حلیم به مسجد دعوت می‌کنند و یا درب منازل می‌برند و یا در مکان‌های خاصی مانند خانه سالمندان، آسایشگاه جانبازان، بیمارستان‌ها توزیع می‌کنند.

از دیرباز، حلیم را در دیگ‌های مسی می‌پخته‌اند و بر این باور بوده‌اند که هم حلیم را خوش‌رنگ می‌کند و هم گرما را به گونه‌ای پخش می‌کند که هیچ بخشی از حلیم بیشتر از دیگر بخش‌ها داغی نمی‌گیرد تا بسوزد و هم توانمندی‌هایی از مس به حلیم درون می‌شود که چشم‌ناپوشیدنی است.

 پخت حلیم محرم در خراسان‌شمالی به ۲۵۰ سال قبل بازمی‌گردد و از دوره صفویه که محرم و صفر و آیین‌های شیعه جدی گرفته شد آغاز و در دوره قاجاریه تثبیت شد.

 

 

پایان پیام/569

منبع: شبستان

کلیدواژه: خراسان شمالی حلیم نذری پخت حلیم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۸۹۷۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نیاز مبرم ۱۰۰ رشته قنات در خراسان شمالی به مرمت

ایسنا/خراسان شمالی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی از نیاز مبرم ۱۰۰ رشته قنات به مرمت در این استان خبر داد.

سامان محمدی در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: ۶۵۳ رشته قنات در این استان وجود دارد که ۵۰ رشته از این تعداد در سالی مالی ۱۴۰۱ به طول ۵۰ کیلومتر احیا و مرمت شدند.

به گفته وی، برای مرمت و احیای این رشته ۲۳ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است.

محمدی افزود: در سال مالی ۱۴۰۲ نیز ۳۰ رشته قنات با طول ۱۵ کیلومتر در دست مرمت و احیا است. برای مرمت این تعداد از قنات‌ها ۱۳.۵ میلیارد تومان هزینه خواهد شد و مرمت آن‌ها تا سه ماه آینده به پایان می‌رسد.

این مقام مسئول بیان کرد: علاوه بر خشکسالی که موجب کاهش دبی آب‌های قنات‌های این استان شده، سیلاب نیز از دیگر چالش‌های مهم پیش روی ما است، بطوری‌که سیلاب‌های جاری شده سبب بروز خسارت به قنات‌ها می‌شود که به دنبال آن باید امر لایروبی صورت گیرد. لایروبی هر رشته قنات به حدود ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است.

‌ مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: به طور متوسط از قنات‌های کوچک ۵۰ تا ۶۰ خانوار و از قنات‌های بزرگ ۳۰۰ تا ۴۰۰ خانوار بهره‌مند می‌شوند.

انتهای پیام